Week 15 - 2025 - zen & pen

 

Beoefenen heeft een vlinder effect

Het vlindereffect is een idee dat bekend is vanuit de chaostheorie. Een kleine verandering kan veel grotere veranderingen tot gevolg hebben; een klein incident kan een grote impact hebben op de toekomst. Schrijver Adriaan van Dis zei ooit: “Je hoeft maar één graad van koers te veranderen om in een andere haven aan te komen”. Die zin draag ik met me mee.

Kleine dingen, zachte dingen, onzichtbare dingen, nauwelijks voelbare dingen, rimpelingen, fluisteringen doen er toe. Even zitten en niets doen, een paar bladzijden schrijven… ze kunnen enorme veranderingen teweeg brengen. Beoefenen is zo’n zachte, kleine, vlinderdaad.

Mijn favoriete schrijfster SARK noemt dit micro-movements. Kleine bewegingen in het leven, die grote gevolgen hebben. Wanneer je behoefte hebt aan verandering, kijk dan of je een zo klein mogelijk stapje kunt zetten. Hoe kleiner de stap, hoe kleiner de weerstand. Hoe groter de kans dat je de stap zet. Hoe ver-strekkender de gevolgen kunnen zijn.

Zet je pen op papier: Schrijf vandaag over iets kleins dat er toe doet. Schrijf over een kleine stap, die grote gevolgen had. Schrijf over een grote verandering en hoe die heel klein begon. Een mensenleven begint met een glinstering in de ogen van twee mensen. Schrijf over iets kleins… dat groot is in je hart of iets dat groeide, of iets dat alles veranderde. 10 minuten. 

Week 14 - 2025 - zen & pen

 

Alles raakt alles altijd overal aan.

Ons leven is gemaakt van relaties, van verbindingen, van samenhang. Alles raakt elkaar aan. Ik adem uit, jij ademt in, onze adem stroomt van mij naar jou, van jou naar mij. In de natuur is dat zo voelbaar. De wind streelt de bladeren van de hoge boom, een vogel rust op de tak, hij poept en kust de aarde met mest, insecten rennen uit hun holletjes, beginnen er van te genieten, kruipen de grond weer in. Het bestaan van de vogel raakt dus het binnenste van de aarde ook. We kunnen wel doen alsof de dingen gescheiden zijn, dat is handig om ze te benoemen, maar in feite is alles verbonden, gelinkt, geassocieerd. Alles raakt alles altijd overal aan. Hoe dan ook. Zo is het leven. We zijn samen een weefsel van wonderen, we hangen helemaal samen, niets staat op zichzelf. Ons leven is vol van verbindingen en samenhang. Ons lijf is ook een wonder van verbindingen en samenhang. Ons denken ook. We zien iets, dat roept een herinnering op, dat laat een associatie ontstaan, dat opent een herinnering, of een verlangen of een emotie die we liever niet voelen, onze spieren reageren, ons hart gaat sneller slaan. Alles raakt alles altijd overal aan. Mediterend word je je gewaar van die samenhang. We worden ons er weer bewust van. We gaan die weer voelen. Schrijvend ook. Je schrijft je stroom van bewustzijn op, het één komt met het ander. Niets staat op zichzelf. Geef toe aan die verbinding. De dingen apart ervaren kost moeite. De eenheid is moeiteloos. Stop gewoon met het tegenhouden van het besef van eenheid en verbondenheid. Leun achterover, ontspan, je kunt nooit uit deze verbondenheid vallen. Alles raakt alles altijd overal aan. Mijn woorden raken jou nu aan. Vanaf het moment dat ik ze schreef, tot het moment dat ze je bereiken. We zijn gewoon bij elkaar, al lijkt het niet zo, we zitten naast elkaar. We mediteren, we schrijven, we mijmeren. Over verbondenheid. Alles raakt alles altijd overal aan.

Zet je pen op papier: Schrijf over een relatie met een familielid. Schrijf over een opa, een oma, een oom, een tante, een neef of nicht. Begin gewoon bij een eenvoudig herinneringsmoment. Probeer het niet bijzonder te maken, maar schrijf met simpele woorden. Schets een beeld. Begin gewoon ergens midden in een herinneringsbeeld en schrijf eenvoudig verder….  10 minuten.  

Niets nodig

Om te mediteren is er niets nodig. Je kunt altijd, overal, onder elke omstandigheid, zitten, stil worden, ademhalen. Het heeft iets puurs. Er is niets anders nodig dan je gewaarzijn en dit moment. Daarom hoort bij deze beoefening, schrijven met de hand. Zo weinig mogelijk nodig hebben, en het overal kunnen doen. Een pen en een vel papier is een minimum. Ook voor schrijven heb je dus bijna niets nodig. Je kunt overal schrijven, iedere aanleiding kan je pen in beweging brengen. Of je rijk bent, of arm, thuis, op reis, jong, oud. Zitten en schrijven kan altijd. Door de beoefening kom je telkens weer in de rijkdom van je eigen ervaring. De verbondenheid met het leven. De oneindigheid van je creativiteit. De stilte van je geest die mogelijk wordt in lichamelijk gewaarzijn. Er is niets nodig om rijk te zijn in je gewaarzijn. Alle rijkdom zit in het moment zelf. In je vermogen het op te merken, te beschrijven, vast te pakken, los te laten, in te ademen, uit te ademen, bestaansrecht te geven, vrij te laten. Eenvoud is een belangrijke sleutel. Zodra je de situatie eenvoudig maakt, stil zitten, niets doen, leeg vel papier, pen, zodra je dat doet, opent zich de pracht van het oneindig rijke leven of de veelheid in onszelf die dit besef tegenhoudt. Soms kost het moeite onze innerlijke chaos en ontreddering te erkennen, gewaar te zijn, vrij te laten. En soms lukt het. En dan ineens, opent zich de pracht van het leven. De overdaad aan wonderen. De eenheid met alles. Om dat te ervaren is er niets nodig. Je hoeft niet op reis, geen dure meditatiecursus, geen luxe dagboek, geen dure vulpen. Het mag allemaal, maar het hoeft niet, en het helpt ook niet. Het wonder van het leven is al hier. Je zit er midden in. Je bent er deel van. Gewoon zitten. Eenvoudig ademen. Een wit vel papier. En een pen. Gewaarzijn. Eenvoudig worden. De schat komt te voorschijn als je alle pogingen hem te vinden laat varen.

Zet je pen op papier: Schrijf, alles dat je weet over NIETS. Niets voelen, niets krijgen, niets hebben, niets horen, niets nodig hebben. Wanneer had je niets extra’s nodig? Wanneer smachtte je naar alles? Schrijf alles dat je weet over NIETS. 10 minuten.  

gevoelsexpressie

Luie lijnen

Lui zijn heeft twee betekenissen in ons woordenboek. Het betekent zowel, geen zin hebben, werkschuw zijn, niet houden van inspanning. En het betekent ook het vermogen hebben om op je gemak te zijn, te vertragen, weinig moeite te doen.  Laten we dat tweede vermogen een beetje ruimte geven in deze oefening.

Pak 1 kleurtje, krijtje, potlood. Pak je materiaal een beetje aan het einde vast. Dus niet zoals je je pen greep hebt, bij de punt, maar juist helemaal aan het andere einde. Zo heb je minder controle. In je onhandige hand heb je nog minder controle, dat mag natuurlijk ook. Dan… zet je heel losjes en lui je punt op papier. Je tekent luie lijnen. Je volgt gewoon de toevallige beweging van je potlood. Soms kun je ook wat draaien met je punt, en zo beweeg je op en neer, links en rechts, rond, hoekig. Vertraagd bewegen, en je potlood in zijn toevallige beweging volgen. Zo ga je een tijdje door tot je flink wat lijnen hebt.

Dan leg je je potlood neer. Je kijkt naar je lijnen. Je draait je papier wat rond, zie je er iets in opdoemen? Een gezicht, een dier, een fantasiewezen, een huisje… wat zie je. Draai en kijk naar de lijnen. Dan geef je een paar accenten met je potlood om die vorm tevoorschijn te tekenen.

Vervolgens kun je schrijven over wat je ziet. Of als er niets tevoorschijn komt, schrijf je over hoe dit luie tekenen was, of over lui zijn in het algemeen. Mag je dit van jezelf? 

Binnen de lijntjes

We leven binnen kaders. Er zijn altijd afspraken, regels, normen, speelvelden, waarbinnen je je kunt bewegen. Maar dat dit moet...is ook maar een afspraak. Ook in de wereld van het mediteren zijn veel regels: hoe doe je het, wat is de beste houding, hoe moet je ademen, hoe oefen je het beste je aandacht. Maar dat dit moet… is ook maar een afspraak. Bij schrijven zijn de regels letterlijk te zien op je papier – horizontaal om tussen te schrijven en een kantlijn verticaal, vanaf hier – tot daar. Daarbinnen hebben we leren schrijven. Maar ook dit is maar een afspraak. We kunnen ook buiten de regels leven, mediteren, ademen, denken, voelen, schrijven, tekenen, dansen. Structuur kán houvast geven. Dan geeft het een soort omhulling. Ook ons lijf lijkt ergens te beginnen en te eindigen. Maar de meeste grenzen zijn bedacht. Want ons gewaarzijn reikt veel verder dan de grenzen van ons lichaam. Onze tastzin kan uitreiken tot buiten ons lichaam. We ruiken wat ver weg is, we horen tot in het huis van de buren, we zien tot aan de horizon.

Schrijvend kunnen we ook buiten de lijnen. We kunnen diagonaal in ons schrift schrijven, of door de kantlijnen, of veel groter dan de lijnen, of kleiner, of dwars. Sommige regels helpen ons, dan is het goed. Andere regels zitten ons in de weg. Dan kunnen we ze overtreden. In de natuur zie je dit ook, soms treed het water buiten de oevers, dan raakt het land overspoeld. Dieren lopen soms op vaste paadjes, soms rennen ze ook dwars door alles heen, als het helpt iets te vinden dat ze nodig hebben. Regels beschermen soms het leven, soms maken ze het leven onmogelijk, dan kunnen we uitbreken. We kunnen leven als de dieren. En ook planten breiden zich buiten alle regels uit, ze zaaien, vinden klimmend nieuwe ruimte, woekeren onder de grond. Zo blijft het leven levend. We kunnen experimenteren met regels, zoals kinderen dat doen. We kunnen ruimdenken, dwarsvoelen, schreefschrijven, moeiteloos mediteren. We kunnen ontdekken wat er werkelijk toe doet voor ons, door te experimenteren tussen en buiten en binnen de regels. Gun jezelf ruimte. Vind je instinct terug. Je natuurlijke onbegrensde bestaan. Oefen. Neem niet alle regels zomaar aan. Wees ook niet principieel in verzet. Voel wie jij bent en waar jij kunt leven, tussen, en buiten en binnen de regels.

Zet je pen op papier: Schrijf breder dan je kantlijnen, groter, kleiner. Vul je hele vel papier van kant tot kant. Of draai je blok en schrijf dwars op de lijnen. Voel eens wat dit met je schrijven doet. Schrijf over “regels”. Regels die je verstikken, of dat ooit deden. Regels die je een veilig gevoel gaven. Regels die je beschermde, die je gevangen hielden. Ben je ooit uitgebroken? Heb je je eigen regels wel eens overboord gegooid? Regels die anderen of jij zelf je hebben opgelegd. Schrijf, neem ruimte in, volg je instinct. 10 minuten.

Diep-zelf-schrijven

 Waar leef je voor?

Zoek schrijvend naar een zin. Een zin waarvan je helemaal het gevoel hebt, ja dat is het. Daar leef ik voor. Maak het niet te makkelijk. Liefde is te algemeen. Hoezo liefde, op welke manier, waarom? Zoek de zin die nu resoneert. Niet voor niets heeft het woord ZIN een dubbele betekenis. Het is een zin, een aantal woorden met een begin en een eind. Maar ZIN is ook dat wat zin geeft, dat wat betekenis geeft. Waar je zin van krijgt. Zoek de zin van je leven. Schrijf er rustig naar toe. Ontdek het in je schrijfzoektocht. 

Zo is het voor mij vandaag:

Ik leef voor het thuiskomen bij wie ik ten diepste ben. En dat te laten zien & zijn zo eerlijk als ik durf. 

SAS

Gevoels expressie - je beter voelen door beter te voelen

 

Gevoelsexpressie op papier

Ik nodig je uit tot gevoelsexpressie op papier met potlood en pen.

Het helpt je om meer vanuit je creatieve brein tot schrijven te komen. Door te tekenen en te schrijven maak je verbindingen tussen je linker en rechter hersenhelft. En zo ontstaat er een integratie tussen het logische en het gevoelsmatige. Het volwassene en het creatieve innerlijk kind. Het bewuste en het onbewuste.

Materiaal

Voor onze gevoelsuitdrukkingen op papier is het fijn om materialen te gebruiken die wat minder fijntjes werken en wat minder controleren toelaten. Daarom raad ik je aan iets te zoeken dat bij jou past. Kindermateriaal werkt vaak prima, dikkere potloden, krijtjes, stiften.

Je kunt kiezen voor iets dat wel of niet wateroplosbaar is. Je kunt bijvoorbeeld denken aan:

• Dikke wasco krijtjes
• Dikke of jumbo kinderpotloden en/of stiften

Caran d’Ache heeft fijne wel en niet watervaste materialen

• Fancolor maxi viltstiften – ze zijn dik én wateroplosbaar
• Neocolor II krijtjes (wel wateroplosbaar)
• Neocolor I krijtjes zijn vet en niet wateroplosbaar

Dikke wateroplosbare potloden

• Stabilo heeft hele dikke wateroplosbare potloden – Stabilo Woody 880
• Die dikke wateroplosbare potloden zijn er ook van Lamy (genaamd 3plus)
• Ook Lyra Groove Triple lijken daarop
• Ik gebruik ook graag Koh-I Noor Hardtmuth Wax aquarel dikke potloden (die zijn wel prijzig)
• De HEMA heeft dikke jumbo kinderpotloden en dikke stiften
• Lyra heeft ook veel soorten hardere en zachtere dikke kleurpotloden

Vetkrijt soorten

Er zijn hardere soorten, die geven meer weerstand op papier en dan kun je meer kracht zetten in je expressie. En er zijn zachtere soorten, die worden meer smeuïg en geven ook meer smurrie, en vlekkerigheid.

Wasco is wat harder

Op de vrije school gebruiken ze Stockmar krijt en wasblokjes. Ze zijn vrij hard en geven veel weerstand, zeker op wat gladder papier. (prachtige kleuren)

Crayon rocks zijn heel fijn, niet te hard en niet te zacht. Crayon rocks vind ik heerlijk om te gebruiken. Ze hebben ze meestal bij Dille en kamille (ook dikke lyra potloden trouwens) en anders online (bv bol.com) te vinden.

Oliepastel zijn het allerzachtste. Maar dat wordt wel eerder plakkerig en vlekkerig

Het liefst dikke punten

Het is vooral belangrijk dat je iets gebruikt dat wat dikker is. Zodat je minder precies kunt werken, want dat wil onze innerlijke controlfreak vaak graag. Dikke potloden, stiften en krijtjes werken dus beter.

Ook werkt het goed wanneer je het uitdrukken doet met je niet dominante hand. Ik noem dat je onhandige hand. Zo teken je weer als een kind. Het diepe gevoel, dat wat nog niet is uitgedrukt, komt vanuit het onbewuste, ongevoelde, oorspronkelijke deel van onszelf. Daar kunnen we bij komen wanneer we de controle, de criticus, even buitenspel zetten.

Gebruik dus geen prachtige, dunne, fijn tekenende kleurpotloden. Die schitterend zijn, maar niet voor dit doel. Ook kan het fijn zijn om in je onhandige hand, wat meer druk te kunnen geven. Dat ongevoelde gevoel, drukt zich nog niet zo genuanceerd uit en de controle loslaten werkt bevrijdend.

Heb je niks bij de hand, geen nood, je kunt een heel gewoon huis-tuin-en-keuken potlood gebruiken (HB) tot je iets gevonden hebt dat bij je past.

De 12 heilige nachten 24 dec t/m 6 jan 2024

 

De 12 Heilige Nachten
Een verstillend en verdiepend proces

Door Saskia de Bruin

Met inspiratie uit diverse bronnen, waaronder het boek De 12 Heilige Nachten van Frans Lutters.

Wat zijn de 12 Heilige Nachten?

De 12 Heilige Nachten vinden elk jaar plaats van 24 december t/m 6 januari. Het is een bijzondere periode, eeuwenlang gezien als een tijd van bezinning, verstilling en verbinding met het mysterie van het leven.

Het is een moment om stil te staan bij het oude jaar en met een open hart vooruit te blikken naar het nieuwe. Wil je deze nachten op een diepere manier beleven? Dan kun je meedoen. Ieder voor zichzelf, en toch verbonden.

 Midden in de winternacht ging de hemel open

Deze nachten hebben iets magisch. Ze vallen in de donkerste periode van het jaar, wanneer de dagen kort zijn en de natuur lijkt te slapen. Maar in deze stilte begint iets nieuws te ontwaken.

De eeuwenoude traditie doet denken aan het lied “midden in de winternacht ging de hemel open”. Het duidt op een symbolische verbinding tussen hemel en aarde, tussen het zichtbare en het onzichtbare. Het is een tijd om je open te stellen voor inspiratie, dromen en inzichten die je richting kunnen geven voor het komende jaar.

Een tijd buiten de tijd

De betekenis van deze nachten is ook verbonden met een oude berekening:

• Zonnejaar: 365,25 dagen (de tijd die de aarde nodig heeft om rond de zon te draaien).
• Maanjaar: 354 dagen (12 maancycli van 29,5 dagen).

De elf dagen en twaalf nachten die overblijven, worden gezien als een “tijd buiten de tijd”, waarin de sluier tussen hemel en aarde dunner is.

In de christelijke traditie eindigen deze nachten op 6 januari, Epifanie, de dag waarop het goddelijke wordt gevierd: het bezoek van de wijzen aan Jezus en zijn doop in de Jordaan. Het is een moment van openbaring en inzicht.

Voorbereiding op de 12 Heilige Nachten

Wil je je optimaal voorbereiden op deze bijzondere periode? Hier is een lijstje met praktische stappen:

1. Kies een thema

Kies iets dat je wilt gebruiken om te bestuderen en verdieping op te roepen.

Hier zijn suggesties voor inspiratie:

• De 12 Heilige Nachten van Frans Lutters: Een praktisch boek dat inzichten biedt vanuit de antroposofie. Op YouTube staat een filmpje met zijn uitleg. Klink hier: Leven met Hart & Ziel: De 12 Heilige Nachten
• De Twaalf Zintuigen van Albert Soesman: Over de poorten van de ziel en de verbinding met de wereld.
• Of werk met 12 sprookjes en reflecteer op de symboliek.
• Of bestudeer de 12 astrologische tekens en verbind je thema met mensen in je leven: denk aan de sterrenbeelden van vrienden en familie en sta stil bij hun eigenschappen.
• Gebruik het boekje “Schrijvend tot jezelf komen” van Saskia de Bruin: Dit boekje biedt gedichten en schrijfopdrachten die geschikt zijn voor reflectie tijdens de Heilige Nachten.  Als boek is het niet meer verkrijgbaar maar je kunt een geprinte versie met schrijfopdrachten bij mij bestellen. Stuur een mail naar saskiaschrijft(@)quicknet.nl met je postadres. Ik stuur je dan de factuur en de geprinte versie op. 

 

2. Zoek een schrift of dagboek

• Kies een schrift dat je prettig vindt om in te schrijven.
• Je kunt het schrift versieren of inrichten om je te inspireren.
• Houd pennen, kleurpotloden of stiften bij de hand om ook visueel te werken.

3. Maak een rustige plek

• Creëer een fijne, rustige plek in huis waar je elke avond kunt reflecteren.
• Zorg eventueel voor zachte verlichting, kaarsen of een andere sfeermaker.

4. Verzamel inspiratie

• Zet de boeken, kaarten, sprookjes , gedichten of andere materialen klaar die je wilt gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan het eerder genoemde Schrijvend tot jezelf komen.

5. Plan tijd voor wandelingen

• Kies momenten waarop je veilig en rustig kunt wandelen, bijvoorbeeld vroeg in de ochtend of ’s avonds in het donker.

6. Bereid een dromendagboek voor

• Zorg dat je schrift bij je bed ligt.
• Leg een pen klaar, zodat je direct je dromen kunt opschrijven.

7. Kies hulpmiddelen voor meditatie of ontspanning

• Denk eventueel aan muziek, ademhalingsoefeningen, of een korte meditatie die je helpt om stil te worden.
• Je kunt eventueel een opname of geleide meditatie kiezen die past bij de Heilige Nachten.

8. Laat verwachtingen los

• Stel jezelf open voor wat er komt, zonder oordeel of druk.
• Leg de lat laag: elke kleine stap of ervaring is waardevol.

Met deze voorbereidingen creëer je de basis om de 12 Heilige Nachten bewust en met aandacht te beleven. Veel plezier en mooie ontdekkingen!

Hoe pak je het vervolgens aan?

Om de 12 Heilige Nachten bewust te beleven, kun je een dagelijks ritme volgen. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn: leg de lat laag, maar wees trouw aan jezelf.

 Dagelijks ritme tijdens de 12 heilige nachten

Avondroutine
Werk elke avond minimaal een kwartier aan het gekozen project of thema. Dit kan door:

1. • Lezen of studeren over het onderwerp dat je inspireert.
   • Schrijven, tekenen of het maken van een collage.
   • Reflecteren op de dag met een korte meditatie.

Wandelingen in het donker
Maak, als je je veilig voelt, nu en dan een wandeling in de vroege ochtend of late avond. Het donker kan je helpen om dieper naar binnen te keren en je open te stellen voor wat er in je leeft.

Dromen opschrijven
Noteer ’s ochtends je dromen, als je je die herinnert.

1. • Blijf na het ontwaken even stil liggen. Beweging kan de droomherinnering verstoren.
   • Schrijf beelden, gevoelens of flarden op, zonder direct te zoeken naar betekenis.

 Dromen en tekens interpreteren

• Noteer dromen zo compleet mogelijk, ook al begrijp je ze niet meteen.
• Geef jezelf tijd om patronen te ontdekken; inzichten kunnen soms pas maanden later komen.

Kun je je dromen niet herinneren?

Schrijf dan ochtendpagina’s. Door de stream of consiousness schrijfmethode kunnen nachtelijke dromen soms ineens terugkeren in je herinnering.

1. • Begin bijvoorbeeld met waar je bent, hoe je je voelt, of wat er door je heen gaat.
   • Schrijf zonder oordeel, associatief en vrij.
   • Houd je pen 10 minuten lang in beweging.

Let op tekens en signalen
In de loop van de dag kunnen kleine momenten betekenisvol blijken:

1. • Een tekst, lied of gedachte die je raakt.
   • Een ontmoeting met een dier of mens.
   • Een onverwachte vondst, zoals een steen of veertje.

Noteer deze ervaringen in je schrift.

Creatieve aanpak

• Maak eventueel elke dag een kleine tekening, collage of art-journal pagina.

 

Help! Ik droom niet (of vergeet ze steeds)

Soms lijkt het alsof je niet droomt of je kunt ze niet onthouden. Dat is normaal. Hier zijn tips om toch dichter bij je dromen te komen:

• Blijf stil liggen na het ontwaken: Beweeg zo min mogelijk om voor je opstaat de herinnering even helemaal terug te roepen. Ook een beeld, een flard of een enkel woord kan een geschenk van de nacht zijn.

Oefeningen om bewuster te dromen:

• Knijp overdag in je arm en zeg: “Het doet pijn, dus ik ben wakker.”
• Klop op een tafel en zeg: “Dit is hard, dus ik ben wakker.”
• Draai rond en zeg: “Ik ben op dezelfde plaats, dus ik ben wakker.”

In dromen voel je geen pijn, zijn oppervlakken niet hard en wisselen scènes onverwacht. Door deze oefeningen kun je in je droom soms gaan beseffen dat je droomt en de herinnering langer vasthouden.

Doorzetten na de feestdagen

Na oudjaar kan het lastiger worden om je project door te zetten. Het gewone leven roept, en de feestdagen lijken voorbij. Maar juist in de laatste dagen van deze periode ligt vaak de grootste diepgang.

Tip voor moeilijke dagen:
Schrijf op: “Wonder, vind mij.” Neem deze woorden mee in je gedachten. Ze helpen je open te blijven voor de subtiele signalen van het leven.

 

Reflectie na 6 januari

Pas na de 12 Heilige Nachten kijk je terug op je werk. Dit helpt om afstand te nemen en nieuwe inzichten te ontdekken.

1. Lees je schrift door
   Gebruik een kleurpotlood om woorden, zinnen of beelden te markeren die je raken.
2. Ontdek thema’s en patronen
   Schrijf losse woorden of zinnen op een apart vel papier. Kijk wat opvalt. Wat licht op?
3. Schrijf een reflectie
   Schrijf hoe je het proces hebt ervaren:

• Was het gemakkelijk om vol te houden?
• Wat viel je op aan je dromen of gedachten?
• Wat heeft je geraakt of geïnspireerd?

Creëer een rondeel of elfje
Gebruik deze vorm om poëtisch samen te vatten wat je hebt ontdekt:

• Rondeel: 8 regels volgens het schema 1, 2, 3, 1, 5, 6, 2, 1.
• Elfje: Een kort gedicht met 11 woorden volgens de structuur 1, 2, 3, 4, 1.

Vertrouw op het proces

Deze nachten nodigen je uit om zonder oordeel naar binnen te keren. Misschien ontdek je direct diepe inzichten, misschien niet. Dat is niet erg. Zoals een oud gezegde zegt: “Alles wat jij zoekt, zoekt jou ook.”

Omhels jezelf voor de moed om dit proces aan te gaan. Laat de magie van deze donkere nachten je iets brengen dat je pas later zult begrijpen. Misschien doe je het volgend jaar weer?

Ik wens je een mooie reis door de 12 Heilige Nachten. Ik ben benieuwd wat er gaat gebeuren in de 12 heilige nachten - en wat zich aan ons zal onthullen, speels, serieus, creatief, spiritueel, aards of mysterieus. Met warmte, Sas

Korte samenvatting

De 12 heilige nachten zijn elk jaar van 24 december t/m 6 januari.

Wil je deze eens op een dieper manier beleven? 

Dan kun je meedoen. Ieder op zichzelf, maar toch verbonden. 

• We kiezen zelf een thema. We zoeken een schrift voor dit project. 
• Elke avond werken we voor het slapen gaan minimaal een kwartiertje aan ons project of thema. 
• We studeren wat, lezen, schrijven, tekenen wat of maken een collage. Of van alles een beetje.
• We wandelen soms in het donker s'avonds of s'morgens, als we dat fijn en veilig vinden.
• S'morgens schrijven we onze dromen op, als die bij ons zijn gebleven. 
• Elke morgen schrijven we ochtend bladzijden, met onze dromen dus, of als we die niet hebben of herinneren, schrijven we gewoon tien minuten vanuit dit moment.

Begin bijvoorbeeld te schrijven waar je bent, welke dag het is, hoe je je nu voelt, hoe je geslapen hebt, wat er aan gedachten door je heen ging tijdens een meditatie, wat je nu invalt. Zoek niet naar belangrijke of wijze dingen. Je kunt dit  niet fout doen. Schrijf maar gewoon gevoelsmatig en associatief en heel vrij. 

Ook in de loop van de dag kun je ineens een belangrijke inval of gedachte of gevoel hebben, noteer die dan ook even in je schrift.

Of misschien vind of hoor je ergens een mooie tekst, noteer die dan ook in je schrift. Misschien heb je een bijzondere ontmoeting met een mens of een dier of vind je een mooie steen. Word maar wat gevoeliger voor de tekens en signalen in de komende dagen. 

Pas na 6 januari ga je alles lezen en bekijken en ontdek je misschien een boodschap van je ziel, het mysterie, het leven. Probeer die boodschap nu niet te zoeken of al te willen vinden. Nu ben je toegewijd aan het donker en aan het thema dat je koos, aan je dagelijkse meditatie, wandeling en/of schrijven. De betekenis vinden komt pas na afloop. 

Leg de lat maar laag. Soms zoek je zo naar iets groots, dat je het kleine over het hoofd ziet. Volg gewoon met toewijding je project van deze 12 heilige nachten...

Maak je geen zorgen als je juist deze nachten, met je mooie intentie om dromenvanger te worden, juist geen enkele droom vindt, of onthoudt. Soms als je er op focust gebeurt er juist even het tegenovergestelde. Ontspan maar. Je droomt toch, ook al herinner je je niets. Dan spreekt je onbewuste, je ziel, het leven wel op ander manieren tot je. Een bijzondere gebeurtenis, een zin uit een lied raakt je ineens diep, er valt je iets toe, let maar op de hele kleine dingen. Een wildvreemde kat uit je buurtje die je ineens kopjes geeft is ook een teken van het leven.

Micro movements en meer van SARK

Een favoriete (art-journal) schrijfster SARK maakt heerlijke boeken. Vol openhartige levenskunst, en kleurige art. Binnenkort komt een nieuwe versie van haar meest bekende boek opnieuw uit. 

Ze is degene die me leerde over micro movements. Hele kleine "daadjes" die je helpen om in een gewenste richting te bewegen. In Japan noemen ze dit de kunst van Kaizen. Het is bekent dat je met mini stapjes uiteindelijk verder en diepgaander verandert dat met te grote stappen en daden in één keer. 

Als je iets wilt, bedenk dan altijd de kleinst mogelijke stappen. Onze ochtend zen & pen is ook zo'n klein daadje elke dag. 

Een oefeningetje van SARK is het vullen van een bloem van verlangen. Je tekent een eenvoudige bloem. Een rond hart en een stuk of 5/6 bloembladen. 

In het hart zet je een verlangen, een wens, of bv een quote die je heel mooi vindt. In de bloemblaadjes zet je vervolgens kleine mini daadjes die je heel gemakkelijk kunt uitvoeren. 

SARK tekent graag met viltstiften van CRAYOLA. Vooral lekkere dikke kinderstiften. Ze gebruikt ook veel ecoline en ze houdt van heel erg veel kleur. Veel van haar levenskunst verpakt ze zo in leuke invul tekeningen en behapbare schrijverijtjes en micromovements. Ik ben ze steeds meer in mijn leven gaan gebruiken. Levenskunst kan heel licht en leuk zijn. Dat heb ik van SARK geleerd. 

Kijk maar eens op haar site: https://planetsark.com/ 

Luister het liefste naar je pen

Bij het schrijven van ochtendbladzijden, zoals bijvoorbeeld bij Zen & Pen, is het belangrijk om te luisteren naar je pen en je schrijfzin.

Wanneer je een onderwerp of een vraag of een schrijfzetje krijgt, ben je uitgenodigd daarover te schrijven. Soms is het goed om steeds terug te keren naar het onderwerp en soms is het goed te luisteren naar wat zich in jouw aandient. 

Je kunt steeds kiezen: 

•          Schrijf over de vraag of het onderwerp.
•          Dwaal af en associeer
•          Schrijf over je weerstand
•         Of: waar ik eigenlijk over wil schrijven is….

Soms kan er tijdens het schrijven een droom van de nacht die je vergeten was ineens weer helder worden, schrijf die dan direct op. Het kan gebeuren dat je in de schrijfflow weer in hetzelfde bewustzijn komt die overeenstemt met het bewustzijn van je dromen. De droom komt niet voor niets weer in je bewustzijn. Schrijf de droom dan even op. Je hoeft hem nu niet te analyseren. Maar noteer wat er weer in je bewustzijn helder wordt. Soms ontvouwt de droom zich verder tijdens het opschrijven ervan. Zo kan de droom meer tot je spreken en haar boodschap voor jou overbrengen. 

Als je het omweggetje hebt beschreven en er is nog schrijftijd over, keer dan gewoon weer terug naar het hoofd pad, het schrijfonderwerp. 

Sta dus open voor de omweggetjes, want die brengen je soms veel sneller bij de waarheid van je pen en je gevoel, dan je denkt. Wees maar eigenwijs en schrijf over dat wat geschreven wil worden. 

Mood Mandala - vrije vorm

Fijn om te doen. Een manier om je stemming vorm te geven in een paar minuutjes. 

Mood Mandala – vrije versie – in een paar minuten

Mood betekent stemming, gemoedstoestand. Mandala stamt uit het Sanskriet en betekent letterlijk “magische cirkel” of “magische wiel”. Volgens oude oosterse wijsheden dienen ze tot inspiratie en innerlijke verrijking. Ze maken je bewust van de oneindigheid van het bestaan en de verbinding met alles om je heen. Een Mood Mandala is meer een uiting van de persoonlijke gemoedstoestand van de maken in het moment.

Je kunt een cirkel tekenen uit de losse pols ter grootte van een kopje, een beker of een schoteltje of een bord. Je neemt je innerlijke “mood” waar in het moment. Welke kleuren en vormen horen daarbij? Vul eenvoudig in een paar minuten de cirkel met kleur en vorm. Welke kleur(en) voel je je nu? Welke vormen? Hoekig, rond, scherp, zacht, groot, klein? Voel je je snel of langzaam? Voel je felheid, of wazigheid.

In bulletjournals wordt het weer in allerlei “kaders” geduwd. Maar dit is een vrije versie. Gewoon de cirkel zien als je gewaarzijn van je “Mood” in het moment. Een paar minuten de cirkel vullen brengt je op een andere manier in contact met je gemoedstoestand. Je merkt op hoe je je voelt.

Ik gebruik dit vaak als ik even moet wachten, of als ik snel klaar ben met een oefening. Het is een soort klein innerlijk weerberichtje, een weertekeningetje. Maar het kan ook een dagelijkse beoefening zijn, in een speciaal schetsboek. Het mag abstract (enkel vorm, lijn en kleur) maar het kan een natuurtekeningetje zijn, een gezicht met een gemoed, een diertje, of geometrische vormen hebben. Alles mag. Uit de losse pols en snel. Een gemoedsschets. Je kunt dit gewoon in je dagboek of ochtendschrijfschrift doen. 

Je kunt dit doen met alle soorten materialen. 

Zelf ben ik dol op aquarel krijtjes. Die van Caran d'ache - neocolor 2 aquarelle.

Ze werken als krijtjes, maar zodra je er met water overheen gaat lost de kleurstof op als aquarelverf. Heel veel prachtige kleuren. In dozen te koop. Maar bij een kunstbenodigdheden winkel ook los, per kleurtje. 

Ik gebruik dan vaak een aquabrush. Een kwastje met een water reservoirtje. Dat is heel handig voor onderweg.

Die van FABER CASTEL werkt fijn en die van PENTEL ook. 

Geen chinese rommel bij ali expres bestellen, want die kwastjes doen het heel slecht. Het water moet namelijk precies niet te weinig en niet teveel doorkomen, richting je papier. 

Veel plezier. Sas