Vakantie tijd - Zen & Pen - Ongeremd schrijven - Morning Pages

Het is zomertijd. Geen Zen & Pen opdrachten. Hou lekker vakantie of zet je ochtendritueel op je eigen manier voort. Ik geef je hier wat optie's voor als je je schrijfbeoefening wilt voortzetten in de zomer.

Zolang ik thuis ben, kun je om 8 uur mediteren in de zoom. Daarna geef ik geen schrijfopdracht. Je kunt zelf je keuze maken:

• Schrijf morning pages, zoals het op komt in het moment. Begin dus gewoon te schrijven, zonder opdracht, vraag of thema. Luister naar je pen in het moment. 
• Gebruik de schrijf en mijmervragen die ik hier steeds zal aanvullen. 
• Gebruik mijn Zen & Pen boek voor opdrachten. 
• Ga door met het ongeremd schrijven.
• Of zoek het boek: "de kracht van creativiteit"- 100 oefeningen in journaling en zelfreflectie - van Suleika Jaouad. 
• Of bedenk een eigen creatief proces, teken, maak een dagelijkse minicollage, of bedenk iets anders

Uitleg Morning Pages (uit Het SchrijfHandboek van Saskia de Bruin) Uitg AnkhHermes.

Morning pages, the stream of consciousness; de ochtendpagina’s

Schrijven is een veilige manier is om allerlei nog onbewuste delen van jezelf te leren kennen. Om dat onderzoek mogelijk te maken zal ik je veel oefeningen aanreiken om dat onbewuste zichtbaar, voelbaar en herkenbaar te maken. Eén van de beste oefeningen die ik daarvoor ken wordt beschreven in “The artist Way” van Julia Cameron. Zij noemt de oefening de morningpages of ochtendpagina’s. Michael J. Gelb noemt deze oefening De Stream of consciousness of de stroom van bewustzijn. Je zou je nu kunnen voornemen om de komende tijd iedere morgen deze oefening te doen. Het lijkt eenvoudiger dan het is, maar wanneer je het doet zal dit enorme gevolgen hebben voor je creatieve en innerlijke leven.

De opdracht is eenvoudig genoeg: Schrijf iedere morgen tien minuten aan één stuk door over alles dat je op dat moment te binnen schiet. Zet een kookwekkertje op tien minuten, kies geen onderwerp, maar schrijf gewoon alles op dat je denkt, voelt, associeert, ziet, hoort en fantaseert. Deze oefening kan niet mislukken, het hoeft niets te worden. Doe vooral niet je best om iets moois, interessants of geweldigs te schrijven. Geef jezelf iedere morgen toestemming om “troep” te schrijven en betreed je lege bladzijden met moed. Alles is goed, gewauwel, onzin, gezeur, herhalende gevoelens, zorgen, angsten, drukte of onzin; zet alles op je papier. Het is belangrijk dat je alles opschrijft dat je te binnen schiet en weinig stuurt in je gedachtenstroom. Houd je pen de volledige tien minuten in beweging zonder één moment te stoppen. Let niet op spelling, verbeter geen fouten en stel je voor dat je als het ware je innerlijke teugels laat vieren. Gebruik liever geen mooi dagboek voor deze oefeningen, zeker niet wanneer je er net mee begint, je mocht eens in de verleiding komen om alleen “mooie” dingen te gaan schrijven. Neem liever een eenvoudig kladblok of een gewone ringband op a4 formaat. Onderzoek of je prettiger werkt met of zonder lijnen. Lijnen kunnen je structuur geven, maar mogen je niet het gevoel van benauwdheid geven. Doe vooral wat voor jou helpt om de teugels te laten vieren bij deze oefening.

Schrijven is eenvoudig, maar niet gemakkelijk

Het lijkt gemakkelijk, en dat is het in zekere zin ook. Toch zul je na een paar keer het gevoel krijgen dat dit een onzin-oefening is (schrijf daar dan over!) of dat wat je produceert waardeloos is. Natuurlijk zul je veel herhalingen en onzin noteren, maar daar tussendoor zullen diepe inzichten en flitsen vanuit onbewuste aspecten van jezelf te zichtbaar worden. Soms schiet je ineens weer te binnen wat je droomde, weet je ineens hoe je iets op kunt lossen, of schrijf je een prachtig gedicht. Wanneer je lang genoeg doorgaat met het doen van deze dagelijkse oefening open je innerlijke vensters, licht begint vanzelf van alle kanten naar binnen te schijnen.

Voor het meeste effect doe je deze oefening zo vroeg mogelijk, het liefst voordat je iets anders doet, of direct nadat je je vaste ochtend ritme hebt doorlopen. Wanneer je deze oefening s’avonds doet loop je het gevaar dat je je afgelopen dag gaat beschrijven, wat in dit geval niet de bedoeling is. S’morgens ben je nog meer open en sta je na je slaap en mogelijke dromen nog wat dichter bij je onbewuste zelf. Mogelijk verschijnen er belangrijke kwesties die om aandacht vragen, diepe verlangens, herhalende obsessies en creatieve ideeën op je ochtend pagina’s. Wanneer je dit minimaal drie maanden doet zul je de enorme effecten van deze oefeningen gaan merken.

Ben je overweldigd door de hoeveelheid oefeningen in dit boek, ben je een uitsteller, ben je geneigd wel alles te lezen maar er niet zoveel mee te doen, doe dan in ieder geval deze oefening wel! Het is de basis voor de kracht van schrijven en zal een grote steun en toeverlaat worden wanneer je er vertrouwd mee raakt. Je dag beginnen door iets te doen dat “niets hoeft te worden” is een tweede bijzondere kracht van de ochtendpagina’s. We hebben van jongs af aan geleerd dat wat we doen, iets voor moet stellen, dat het goed moet worden, dat we moeten presteren en dat het logisch en verklaarbaar moet zijn. Juist het loslaten van die eis kan een opluchting zijn, ook al voelt dat in het begin misschien vreemd en een beetje eng. Wanneer je tijdens het schrijven te maken krijgt met innerlijke stemmetjes, die roepen dat wat je doet nergens op slaat, kun je die invallen in de kantlijn van je werk schrijven. Je parkeert die kritische geluiden zoals: “onzin, waar slaat dit op, ik kan dit niet, wat een onzin, dit heeft geen zin, dit leidt nergens toe” in je kantlijn en schrijft dan gewoon verder. De veroordelende stemmen nemen af wanneer je je niet tegen ze verzet en ze als het ware “parkeert” in de kantlijnen. Het is je angst voor je creatieve, ongeremde en “wilde” natuur. Wanneer je weer vertrouwd raakt met die innerlijke kracht zul je over je bladzijden galopperen als een paard dat eindelijk na de winter weer naar buiten mag, en zullen de strenge stemmen (de teugels) langzaam verdwijnen.

Lees de eerste weken je bladzijden niet terug. Na een tijdje wanneer je aan deze oefening gewend bent geraakt, kun je dit wel gaan doen en verontrustende gedachten en gevoelens aanstrepen. Ook creatieve plannen, dromen en diepe inzichten kunnen verschijnen op je ochtend pagina’s. Je kunt aanstrepen wat je opvalt, wat je raakt of wat je mooi vindt. Je kunt kijken naar thema’s of vragen die je in de tekst herkent. Soms ontdek je mooie zinnen die je kunt gebruiken voor het schrijven van gedichten of vindt je een zin die de perfecte opening is voor een verhaal of een nieuwe schrijfsessie. Je kunt deze verzamelen op de bladzijden achter in je dagboek, of ze met een accentueer stift duidelijk aangeven. Invallen en inzichten kun je markeren door er een speciaal teken bij te zetten, een uitroepteken, een vraag teken, een stralend lampje, of een bliksemflits. Zo kun je deze schatten later gemakkelijk weer terug vinden.

Of je de bladzijden nu wel of niet terugleest ze werken evengoed bevrijdend. De kracht van de oefening ligt vooral in het leren meegaan met je stroom van bewustzijn. Dat leren meegaan is belangrijker dan de inhoud van wat je schrijft.

Ochtendpagina’s vragen wat discipline

Bij oefeningen die discipline vragen is het effectief om je één keer voor te nemen ze dagelijks te doen en er vervolgens niet meer over na te denken. Wanneer je iedere dag wikt en weegt of je een oefening wel of niet zal doen, wanneer je het zal doen, hoe je het zal doen, maak je het jezelf onnodig moeilijk. Discipline betekent één keer een besluit nemen, er dan niet meer over denken en gewoon doen, liefst in een vast dagelijks ritme.

Of je gebruikt onderstaande vragen als aanzet: 

Mijmer en schrijfvragen - Deze vragen zal ik nu en dan aanvullen. 

1. Waar voel je je echt thuis?
2. Waar worstel je mee?
3. Wat zou je nog willen doen in je leven?
4. Welke grote beslissing heb je onlangs (net niet) genomen?
5. Wanneer was je voor het laatst gelukkig?
6. Wat zou je willen veranderen?
7. Wat moet ik van je weten om je echt te kennen?
8. Wanneer voel je je eenzaam?
9. Hoe ziet je dag eruit?
10. Wie zijn je echte vrienden?
11. Wat deed je als kind het liefst? 
12. Hoe gaat het nu echt met je?
13. Tegen welke beslissing zie je op?
14. Welke keuze heeft je leven veranderd?
15. Waar ben je trots op?
16. Welke mensen zijn belangrijk voor je?
17. Met welke drie woorden beschrijf je jezelf? Leg uit waarom.
18. Wat maakt jou een goede vriend(in)?
19. Welke opmerking heeft je ooit geraakt?
20. Wat ontroert je?
21. Wat is je drom?
22. Waarin ben je de afgelopen tien jaar veranderd?
23. Wat was je belangrijkste levensles?
24. Vaar je vooral op je gevoel of op je verstand?
25. Welke eigenschap van een goede vriend(in) wil je zelf graag bezitten?
26. Wanneer ben je gelukkig?
27. Ben je het liefste alleen of samen?
28. Waar lig je 's nachts van wakker?
29. Waarover twijfel je?
30. Wat weet je zeker?
31. Wat is het beste advies dat je ooit kreeg?
32. Wat is de ergste dag die je ooit hebt meegemaakt?
33. Welke overleden persoon zou je nog wel willen spreken? 
34. Wat was het beste jaar van je leven?
35. Favoriet moment van de week?
36. Wie zou je voor één dag willen zijn?
37. Wat is het meest gênante moment van je leven?
38. Heimelijke genoegens?
39. Heb je weleens iets gestolen?
40. Wat is je droom?
41. Met welke tien beroemde mensen wil je een keer dineren?
42. Wat ben je liever: aantrekkelijk of intelligent?
43. Naast wie zou je tien uur in een vliegtuig willen zitten?
44. Waar geef je je laatste vijftig euro aan uit?
45. Wat zou je anders doen in een tweede leven?
46. Wat weet niemand van je?
47. Als ik alleen ben dan...
48. Welke herinnering bezorgt je kippenvel?
49. Wat zou je als eerste doen als je een dag man was? (voor mannen: als je een dag vrouw was?)
50. Welk moment van je leven wil je opnieuw beleven?
51. Ik kan niet zonder....
52. Wanneer heb je voor het laatst gehuild?
53. Wie is de spannendste persoon die je dit jaar hebt leren kennen?
54. Waar wil je nooit meer naar toe?
55. Wat doe je als je een miljoen wint?
56. Dit zou ik aan mezelf willen veranderen...
57. Wat moet ik van je weten om je echt te kennen?
58. Op wie was je het meest verliefd?
59. Wat is je favoriete leeftijd?
60. Wie zijn je echte vrienden?
61. Waarin ben je mannelijk en waarin ben je vrouwelijk?
62. Wie heeft je een belangrijke levensles geleerd?
63. Waar ben je (on)tevreden over je leven?
64. Wanneer heb je voor het laatst gehuild?
65. Wanneer voel je je eenzaam?
66. Wat deed je als kind het liefst?
67. Waar schaam je je voor?
68. Hoe gaat het nu echt met je?
69. 
    

Week 26 - 2025 - zen & pen

 

Blijven

Een wijze vrouw zei, de kern van alle beoefening is “blijven”. Het is het meest eenvoudige, gewoon aanwezig zijn, hier zijn, in dit moment, bij wat je opmerkt, bij wat er is, bij wat je schrijft. Tegelijk is het misschien wel de lastigste oefening die bestaat. We zijn gedachtendwalers, we zijn willers en moeters, veranderaars en vluchters en afleiding zoekers. We laten ons meeslepen door van alles en nog wat. Hoe lang kunnen we blijven? Hoe lang kunnen we werkelijk helemaal aanwezig blijven?

Misschien is dat wat we oefenen. Blijven bij de adem in dit moment. Blijven bij de ervaring die zich ontvouwt. Blijven in het contact met iemand anders. Blijven bij een beweging die we maken. Blijven bij het gewaarzijn van onszelf. Blijven in het leven, seconde voor seconde.

Blijven vraagt een soort openheid, een bereidheid. Het heeft iets te maken met geduld, met acceptatie, met niet hoeven weten, met loslaten, met zonder oordeel zijn, met het stoppen met streven, met vertrouwen. Het is eenvoudig en toch niet simpel. Maar we kunnen eindeloos opnieuw beginnen. Ieder moment is perfect en een uitnodiging om te blijven. Niet weggaan, niet willen, hopen, verlangen, niets afhouden, niets oproepen. Blijven. Vertoeven, verwijlen, voortbestaan, in dit moment. Met wat er nu is. De moed vatten, er gewoon helemaal te zijn.

Zet je pen op papier: blijf de hele tien minuten schrijven. Als je niet meer weet wat je moet schrijven, schrijf je op dat je niet meer weet wat je moet schrijven. Schrijf over blijven. Waar blijf jij bij? Bij wie? Wordt je “blijven” wel eens op de proef gesteld? Ben je goed in blijven, ben je meer een dwaler, keer je eindeloos terug? Schrijf over blijven… of over verdwalen. Blijf schrijven. Tot het einde. 10 minuten.

Weer

Zoals in de natuur het weer bestaat. Zo is dat er ook in ons. Het is als een soort grondstemming die we kunnen opmerken en die van moment tot moment kan veranderen. Onze aandacht kan ruimte maken voor alle soorten weer. Het weer zijn de tijdelijke omstandigheden, het gewaarzijn in het moment. Soms zijn we bezig met willen dat het weer anders is… dan het is. Op andere momenten kunnen we helemaal ruimte bieden aan het weer dat NU is.

Beoefening is de kunst ruimte te bieden op een manier zoals het hemelgewelf dat doet. Ruimte bieden aan elk soort weer. Ons innerlijk weer. Hoe kunnen we zo zitten en zijn in aandacht, dat het weer zich daarin kan bewegen? Wolken, zon, regen, regenbogen, rust, woestheid, kou, vrede, onrust, bliksem, een zachte bries. Hoe kunnen we zo aanwezig zijn dat er plaats is voor alles dat is? We hoeven het weer niet te veranderen of bij te schaven. We bieden ruimte en merken op. Dat doe je ook met schrijven. Je lege bladzijde is de ruimte die je biedt voor elk innerlijk weersoort, elke grondstemming in ons, die je pen wil neerschrijven. Alles kan gewoon een plek krijgen. Het gaat erom ruimte te bieden aan wat is. Een voorbeeld nemend aan de oneindige ruimte die het hemelgewelf biedt. En elk weer welkom te heten.

Zet je pen op papier: schrijf over weersomstandigheden. Een herinnering aan het weer. Een weersoort waar je van houdt, een weersoort dat helemaal niet bij je past. Biedt ruimte aan alles dat in je opkomt. Ook emoties zijn innerlijke weersoorten, misschien komen ze ook in je op. Je papier is het gewelf, je pen schept het weer op je papier. 10 minuten.

Afleiding

Afleidingen zijn altijd aanwezig. Het is heel menselijk. We richten onze aandacht…en ineens, soms zonder dat we het opmerken, zijn we helemaal verdwenen in een gedachte of iets anders dat ons afleidt. Wanneer je een hele ademhaling probeert te volgen in je aandacht merk je dat dat zelfs al een hele kunst is. Je hoeft niet te proberen je aandacht strak te focussen en te disciplineren. Misschien kun je je beter toeleggen op terugkeren. Steeds weer terugkeren naar dit moment, naar wat zich nu aandient, wat zich nu ontvouwt. Eindeloos opnieuw beginnen. Zonder oordeel, zonder in gevecht te gaan met jezelf.

Onze wereld is vol afleiding. Vol prikkels. Vol “waan van de dag”. In Mindfulness noemen we dat soms de maalstroom van het leven. We bevinden ons tegelijk in allerlei stromen die ronddraaien. Werk, familie, gevoelens, inspiratie, informatie, gedachten, vragen, gebeurtenissen. Het is de kunst telkens terug te keren naar wat nu werkelijk waar is. Dit moment. Deze sensatie, deze ademteug. Afgeleid raken is heel menselijk, oefen maar in terugkeren. Schrijven helpt daarbij. Schrijven is een soort roer dat je in handen kunt nemen te midden van alle stromen in en om je. Je beschrijft waar je bent, wie je bent, wat er in je omgaat, wat er in je opkomt. Zo houd je koers.

Zet je pen op papier: schrijf over afleiding. Hoe leid je je zelf af? Hoe verstrooi je je aandacht? Waarmee leid je jezelf af? Waarin verlies je je regelmatig? Schrijf over afleiding. Welke dingen doe je om niet te hoeven zijn bij wat hier en nu is. Schrijf zonder oordeel. Je bent mens. Dat zijn we allemaal. Schrijf over afleiding. 10 minuten.

Alleenheid

Wanneer voel je je het meest alleen

Of ben je goed in het vermijden daarvan

Alleen kan prettig zijn, en soms ook naar

Wanneer voel je je het meest alleen

Is het wanneer je werkelijk alleen bent

Of soms juist in de menigte, of bij iemand die geen aandacht heeft

Wanneer voel je je het meest alleen

Of ben je goed in het vermijden daarvan

 

Schrijf een brief aan je dagboek

Onthoud steeds dat je niet direct hoeft te weten wat je wilt schrijven. Je hoeft niet direct een antwoord te hebben. Je mag dwalen, mijmeren, zigzaggen in je schrijven. Schrijf een brief aan je dagboek, over wanneer je je het meest alleen voelt. 10 minuten.

Luisteren

Beoefenen is een vorm van diep-zelf-luisteren. Het is het naar binnen richten van je aandacht. Een onbevangen, onbevooroordeeld, niet wetend luisteren. Niet alleen naar geluid, maar ook naar sensaties, naar je adem, naar je denken en je voelen. Luisteren is een openstaan voor wat er tot je komt. Om te kunnen luisteren moet je zelf stil worden. Stil zitten, niets doen, geen afleiding, geen taken, lege tijd, leeg vel papier. De open, witte, lege ruimte betreden. Dag na dag. Moment na moment. Luisteren is niets inbrengen, enkel ontvangen, opmerken, zonder er meteen een betekenis of een verhaal aan te koppelen. Het vraagt een soort bescheidenheid. Een niets-zijn-heid, om werkelijk open te zijn voor alles dat tot je komt. Schrijvend is dat niet anders. Je hebt een leeg vel papier, je luistert naar binnen, naar wat opkomt in dit moment, of naar de vraag die je als aanzet meekrijgt. Dan luister je naar je pen en je geeft die de vrije teugel. Zoals je kunt paardrijden met hele losse teugels. Wat er ook gebeurt, je blijft op het paard, je schrijft door, je luistert. En je schrijft alles dat opkomt, zonder iets te sorteren in goed, fout, normaal, raar, zinnig, onzinnig. Je ontvangt vanuit je bescheidenheid. En je staat voor alles open.

Zet je pen op papier: Som een stuk of tien dingen op waar je nooit over schrijft, of waar je niet over wil schrijven. Kies er eentje. Schrijf erover. Laat alles tevoorschijn komen. Je mag verlegen zijn of woest schreeuwend, je mag braaf zijn of heel ondeugend. Je mag verlegen zijn of vrijpostig. Schrijf maar wat opkomt. 10 minuten.  

Week 25 - 2025 - zen & pen

 

Anker

Iemand schreef, mijn anker is van papier. En ik dacht ja… de mijne ook. Mijn papier en mijn pen, het is mijn houvast. Mijn verbinding van buiten naar binnen, van binnen naar buiten. Papier is stil, leeg, het biedt ruimte voor alles. Zoals de stilte ruimte heeft voor alles dat bestaat. Zo biedt papier ruimte aan alles dat ik wil uitdrukken. Mijn anker is ook van papier. Zo mooi hoe de eenvoud zo veel voor je kan betekenen. Zitten in stilte. Aanwezig zijn. Schrijven. Je kunt het overal doen. Het kost bijna niets. Het kan alles voor je betekenen. Het kan je anker zijn. Beoefening is dat altijd. Een anker. Het is ook een symbool van standvastigheid, van trouw. Trouw hoort bij beoefening. Het is voor mij de kunst om, wat er ook gebeurt, te beoefenen. Zonder wikken en wegen. Opstaan. Zitten. Schrijven. Elke dag mijn boot van beleving en gewaarwording weer stevig te verbinden in aanwezig zijn. Mijn anker is van papier. Het zal nooit meer niet bij me horen.

Zet je pen op papier: schrijf over houvast, over standvastigheid, over trouw. Wat is jou anker? Misschien heb je meerdere ankers? Of schrijf over wat papier voor je betekent, hoe het zwijgend luistert naar al je woorden. Je pen als houvast, schrijf. 10 minuten.

Beweging

Ik schreef het woord “bewegen” mindful op. Ineens realiseerde ik me dat in het woord bewegen, ook wegen zit. Daar komt het woord ook oorspronkelijk vandaan. Wegen. Het gewicht waarnemen. Maar zo bewegen wij niet vaak. In alle aandacht, voelend hoeveel elke beweging weegt. We kunnen weer terugkeren naar dat aandachtige bewegen. Een langzame beweging helemaal voelen, wegen. Waar is mijn gewicht, wat til ik op, wat laat ik zakken. Wat kan ik neerleggen, wat houd ik vast. Zo aandachtig bewegen kan ook een beoefening zijn. Het brengt je bij een oorspronkelijk vermogen in volle aandacht te bewegen en aanwezig te zijn. En zo kun je ook schrijven. Woorden proeven, wegen, op papier leggen, optillen, de onderkant ervan bekijken. Mindful schrijven. Alles dat leeft beweegt. Het leven is een dans van gewicht. Optillen, neerleggen, verplaatsen. Gevoelens, woorden, gedachten, sensaties. Water stroomt, bladeren dwarrelen, wolken drijven, regel valt, bloemen krullen open, vogels zweven, lucht stijgt op, lava borrelt op, spuit, stroomt. Alles dat leeft beweegt. Een dans van gewicht. Dat waar te nemen is ook beoefening. Niet alleen als je mediteert of schrijft, maar de hele dag kun je be-wegen.

Pak je pen op, voel het gewicht in je hand: Schrijf over bewegen, be-wegen. Schrijf over dingen die je afweegt. Schrijf over beweging waar je van houdt. Schrijf over de bewegingen van deze tijd. Schrijf over een beweging die pijn doet of deed. Of vind een woord en weeg het, bekijk de onderkant ervan. Voel maar hoe je pen in je hand beweegt over je papier terwijl je de inkt laat stromen. Beweeg 10 minuten. 

Waar ben je nu in je leven

Zet je potlood, krijtje, stift of pen op papier. Je hoeft nog niets te weten als je begint te bewegen. Bij dit tekenen ontstaat de “tekening” pas wanneer je al tekent. Vraag je af: waar ben ik nu in mijn leven? En kijk maar hoe je potlood beweegt, je mijmert op papier met deze vraag in gedachten. Al bewegend komt er wel iets tevoorschijn. Lijnen, een doolhof, op en neer gaande lijnen, kleuren, een symbool… Waar ben ik nu in mijn leven? Beweeg maar met je potlood en ontdek wat zich laat zien op je papier. Ga zo door, tot er woorden in je opkomen. Misschien een titel, of een trefwoord. Dan zet je de woorden erbij en in je eigen tijd ga je verder met schrijven over waar je nu bent in je leven.

Wat

Wat zouden mensen moeten weten over jou

En wat zouden mensen moeten weten over het leven

Wat is cruciaal in jouw beleven

Wat zouden mensen moeten weten over jou

Als je er ooit niet meer zou zijn, wat zou je dan verteld moeten hebben

Wat heb jij gezien, gevoeld, ontdekt, dat je gedeeld wil hebben

En wat zouden mensen moeten weten over het leven

Wat zouden mensen moeten weten over jou

 

Schrijf een brief een (denkbeeldige) goede vriend of vriendin.

Schrijf over wat er echt toe doet in je leven. Wat moet die ander weten? Het kunnen grote dingen zijn, maar ook details die je zag of voelde. Alles dat jij beleeft is de moeite waard. Wat moet de ander van je weten? 10 minuten.

Ruimte maken

Om te mediteren, om te schrijven is er ruimte nodig. Ruimte in onze dag, in de tijd. We hebben ook wat ruimte nodig om te zitten en ruimte op papier om te schrijven. En ruimte maken in onze aandacht. Misschien is beoefenen in de kern wel dát. Ruimte maken. Ruimte maken voor onszelf, voor het leven, voor alles dat we gewaar kunnen worden. Misschien is beoefening heel eenvoudig het ruimte maken voor het leven, om leven te zijn. Zijn wij de waarnemers, de kijkers, de voelers, de luisteraars, die het leven opmerken. En misschien is dat wel het mooiste dat bestaat.

Zoals niets ons zo goed doet als gezien, gehoord en gevoeld te worden. Zo is dat voor het leven niet anders. Niets doet het leven zo goed als gezien, gehoord, gevoeld te worden. Opmerkzaamheid is misschien wel een daad van liefde. We minnen het leven door het waar te nemen. En misschien is die liefde wel volkomen wederzijds. Misschien is dat de kern van liefde. Niet je best doen, je uitsloven, iets voorstellen, het de ander naar de zin maken of betoveren. Misschien is het juist die opmerkzaamheid. Zien, horen, voelen, gewaarzijn. Misschien is dat wel de grootste liefde. Liefde voor  de ander, het leven, onszelf. En is dat de beoefening, ruimte maken voor die opmerkzaamheid. En zo in liefde verblijven met alles dat is.

Zet je pen op papier: schrijf over ruimte maken, over zien, horen, voelen. Of schrijf over liefde. Heb je ruimte voor de liefde? Of mis je het , dat gehoord, gezien en gevoeld worden? Schrijf over wat leeft in je hart. Maak er gewoon maar wat ruimte voor. 10 minuten. 

Journal Speak - de zwarte doos open schrijven - ongeremd schrijven

Ongeremd schrijven

We beginnen de maand Juni met:  samen een beetje oefenen en ontdekkingen doen over "ongeremd schrijven", ook wel Journal Speak genoemd. Ik noem het "je black box open schrijven". 

Ongeremd schrijven helpt om chronische klachten te verminderen, emotionele lading vrij te laten komen en oud zeer lucht te geven. 

De Black box / de zwarte doos van een vliegtuig, registreert alles dat tijdens een vlucht gebeurt. Na een crash wordt de doos gezocht, uitgelezen en zo kunnen onderzoekers ontdekken wat er precies gebeurd is en wat er mis ging. Het biedt een bron van bewaarde informatie.

Mensen hebben ook zo'n bewaarplaats van alles dat er gebeurd en gevoeld is. Dat is het diepe gevoel, het onbewuste. Het lichaam bewaart gebeurtenissen als sensaties, reflexen, spanning, associaties en vage gewaarwordingen, dromen, herinneringen, flarden, weerzin, weerstand, onrust, spanning. 

Schrijvend kunnen we onszelf weer toegang geven tot onze "vlucht gegevens". En zo kunnen we de expressie daarvan alsnog mogelijk maken. Waarachtige expressie is altijd helend. 

De zwarte doos is trouwens oranje gemaakt zodat die goed herkenbaar is, want in de natuur komt oranje nauwelijks voor. Het is een opvallende signaalkleur, want behalve mandarijnen en sinaasappels zie je in de natuur weinig dat echt oranje is. Ik weet niet waarom het "de zwarte doos" genoemd wordt, misschien omdat het de verborgen gegevens bewaard. Zwart staat ook voor iets dat we niet weten, dat onbekend is, ongezien. Ons onbewuste wordt soms ook geassocieerd met donker, zwart, ongekend, verborgenheid. 

Bij ons zijn het onze chronische klachten, die als "knal oranje" signalen roepen om aandacht. Zie mij, open mij, luister naar mij, ik heb informatie voor je, ik ben er met een reden. Ik roep om aandacht. 

Allemaal dragen we een symbolisch klein zwart koffertje met ons mee. Daarin dragen we ons oud zeer, alles dat onuitgesproken bleef, het onbewuste gevoel, de verboden gedachten en verlangens, De innerlijke criticus. Schrijvend kun je jezelf ook in dit oude zeer leren kennen. En dat is helend. 

Stap 1

Hoe begin je met ongeremd schrijven? 

Voor het ongeremde helend schrijven, ook wel genoemd Journalspeak - een methode ontwikkeld door Nicole Sachs), maak je drie lijsten om inzicht te krijgen in onderdrukte emoties en ervaringen. Hier zijn de drie lijsten kort uitgelegd:

1. De lijst van het verleden
   Dingen uit je jeugd of eerdere levenservaringen die je pijn, verdriet, boosheid of angst hebben bezorgd (bijv. trauma’s, afwijzing, verwaarlozing). Ervaringen uit je jeugd met emotionele lading.
2. De lijst van het heden
   Dingen in je huidige leven die stress veroorzaken of emoties oproepen (bijv. relaties, werkdruk, gezondheidsproblemen). Ervaringen uit je huidige leven met emotionele lading.
3. De lijst van persoonlijkheidskenmerken
   Eigenschappen van jezelf die kunnen bijdragen aan het onderdrukken van emoties (bijv. perfectionisme, please gedrag (fawning), sterk verantwoordelijkheidsgevoel, moeite met nee-zeggen).

Deze lijsten gebruik je om onderwerpen te kiezen waarover je dagelijks 10–20 minuten ongefilterd en eerlijk schrijft. Zo geef je onderdrukte emoties de ruimte.

 Hulp bij het schrijven van lijst 3 

Hulp bij het maken van lijst 3

Lijst 3 - Eigenschappen van mezelf waarmee ik mezelf onder druk zet

Som wat dingen op die nu in jezelf opkomen.

Gebruik daarna eventueel deze helpende vragen:

• ·         Hoe doe ik mezelf soms geweld aan?
• ·         Waar / wanneer heb ik moeite met nee zeggen?
• ·         Hoe maak ik het mezelf soms moeilijk
• ·         Neem ik teveel hooi op mijn vork
• ·         Hoe wring ik me in bochten
• ·         Wat doe ik met verdriet
• ·         Wat doet nog steeds zeer – en hoe laat ik dat liggen? Of stop ik dat weg
• ·         Waar heb ik het moeilijk mee?
• ·         Welke dingen heb ik geleerd, die me nu last bezorgen?
• ·         Waar zorg ik niet goed voor mezelf?
• ·         Dingen die je soms doet, die je last bezorgen

Stap 2 

Hoe schrijf je ongeremd? 

Ongeremd schrijven zoals bij Journalspeak betekent dat je zonder censuur, oordeel of structuur je gedachten en gevoelens opschrijft. Hier is een korte uitleg hoe je dat doet:

1. Kies een onderwerp
   Gebruik één item van je lijsten (verleden, heden of persoonlijkheid) als startpunt.

2. Schrijf ruw en eerlijk
   Zet een timer op 10–20 minuten en schrijf alles op wat in je opkomt. Gebruik desnoods lelijke woorden, herhalingen, scheldwoorden—alles mag. Het hoeft niet mooi of logisch te zijn.

3. Laat controle los
   Je hoeft niet grammaticaal correct te zijn of zinnen af te maken. Schrijf alsof niemand het ooit zal lezen (want dat is ook zo).

4. Stop na de tijd
   Als de timer gaat, stop je. Je hoeft niet af te ronden of het netjes te maken. Gooi het daarna eventueel weg of verwijder het.

Het doel is emotionele ontlading, niet een goed verhaal schrijven. Het mag rommelig, rauw en heftig zijn—dat is juist de bedoeling.

Stap 3

Wat je doet met wat je hebt geschreven is nu heel belangrijk voor het proces. Hier is wat je ermee doet, in het kort:

1. Je leest het niet terug
   Het is niet bedoeld om te analyseren of te herlezen. Het gaat om het voelen en loslaten, niet om reflectie of inzicht achteraf.

2. Je bewaart het niet (meestal)
   Veel mensen kiezen ervoor om het direct te verscheuren, te verwijderen of weg te gooien. Dit helpt om volledig eerlijk te durven zijn tijdens het schrijven—zonder angst dat iemand het leest (inclusief jijzelf).

3. Je laat het los
   Nadat je hebt geschreven, adem je even diep in, laat je het emotioneel ‘zakken’ en ga je verder met je dag. Alsof je iets zwaars hebt losgelaten.

Het draait allemaal om emotionele ontlading en verwerking. Wat je opschrijft is puur gereedschap om dat te bereiken—het heeft geen waarde als “document”.

Stap 4

Harmoniseren

De belangrijke laatste stap bij dit ongeremde schrijven is: harmoniseren of je zenuwstelsel tot rust brengen na de emotionele ontlading.

Na het schrijven kun je het volgende doen:

1. Ademhaling of meditatie
   Doe een paar minuten rustige ademhaling (bijv. 4 tellen in, 6 tellen uit) of een korte meditatie om je lichaam te kalmeren en je zenuwstelsel in balans te brengen.

2. Iets kalmerends of positiefs
   Luister naar rustgevende muziek, maak een korte wandeling, knuffel met een huisdier, of doe iets wat je prettig vindt – iets wat veiligheid en rust geeft.

3. Visualisatie of affirmatie (optioneel)
   Sommige mensen visualiseren zichzelf gezond, krachtig of vrij van pijn. Of ze herhalen een positieve affirmatie zoals:
   "Ik ben veilig. Mijn gevoelens zijn oké. Mijn lichaam mag genezen."

Deze stap is belangrijk omdat je met ongeremd schrijven (Journalspeak) je onderdrukte emoties ‘losmaakt’ — daarna heeft je lichaam tijd en ruimte nodig om weer tot rust te komen. Dat versterkt het genezingsproces.

Gevoels expressie - je beter voelen door beter te voelen

 

Gevoelsexpressie op papier

Ik nodig je uit tot gevoelsexpressie op papier met potlood en pen.

Het helpt je om meer vanuit je creatieve brein tot schrijven te komen. Door te tekenen en te schrijven maak je verbindingen tussen je linker en rechter hersenhelft. En zo ontstaat er een integratie tussen het logische en het gevoelsmatige. Het volwassene en het creatieve innerlijk kind. Het bewuste en het onbewuste.

Materiaal

Voor onze gevoelsuitdrukkingen op papier is het fijn om materialen te gebruiken die wat minder fijntjes werken en wat minder controleren toelaten. Daarom raad ik je aan iets te zoeken dat bij jou past. Kindermateriaal werkt vaak prima, dikkere potloden, krijtjes, stiften.

Je kunt kiezen voor iets dat wel of niet wateroplosbaar is. Je kunt bijvoorbeeld denken aan:

• Dikke wasco krijtjes
• Dikke of jumbo kinderpotloden en/of stiften

Caran d’Ache heeft fijne wel en niet watervaste materialen

• Fancolor maxi viltstiften – ze zijn dik én wateroplosbaar
• Neocolor II krijtjes (wel wateroplosbaar)
• Neocolor I krijtjes zijn vet en niet wateroplosbaar

Dikke wateroplosbare potloden

• Stabilo heeft hele dikke wateroplosbare potloden – Stabilo Woody 880
• Die dikke wateroplosbare potloden zijn er ook van Lamy (genaamd 3plus)
• Ook Lyra Groove Triple lijken daarop
• Ik gebruik ook graag Koh-I Noor Hardtmuth Wax aquarel dikke potloden (die zijn wel prijzig)
• De HEMA heeft dikke jumbo kinderpotloden en dikke stiften
• Lyra heeft ook veel soorten hardere en zachtere dikke kleurpotloden

Vetkrijt soorten

Er zijn hardere soorten, die geven meer weerstand op papier en dan kun je meer kracht zetten in je expressie. En er zijn zachtere soorten, die worden meer smeuïg en geven ook meer smurrie, en vlekkerigheid.

Wasco is wat harder

Op de vrije school gebruiken ze Stockmar krijt en wasblokjes. Ze zijn vrij hard en geven veel weerstand, zeker op wat gladder papier. (prachtige kleuren)

Crayon rocks zijn heel fijn, niet te hard en niet te zacht. Crayon rocks vind ik heerlijk om te gebruiken. Ze hebben ze meestal bij Dille en kamille (ook dikke lyra potloden trouwens) en anders online (bv bol.com) te vinden.

Oliepastel zijn het allerzachtste. Maar dat wordt wel eerder plakkerig en vlekkerig

Het liefst dikke punten

Het is vooral belangrijk dat je iets gebruikt dat wat dikker is. Zodat je minder precies kunt werken, want dat wil onze innerlijke controlfreak vaak graag. Dikke potloden, stiften en krijtjes werken dus beter.

Ook werkt het goed wanneer je het uitdrukken doet met je niet dominante hand. Ik noem dat je onhandige hand. Zo teken je weer als een kind. Het diepe gevoel, dat wat nog niet is uitgedrukt, komt vanuit het onbewuste, ongevoelde, oorspronkelijke deel van onszelf. Daar kunnen we bij komen wanneer we de controle, de criticus, even buitenspel zetten.

Gebruik dus geen prachtige, dunne, fijn tekenende kleurpotloden. Die schitterend zijn, maar niet voor dit doel. Ook kan het fijn zijn om in je onhandige hand, wat meer druk te kunnen geven. Dat ongevoelde gevoel, drukt zich nog niet zo genuanceerd uit en de controle loslaten werkt bevrijdend.

Heb je niks bij de hand, geen nood, je kunt een heel gewoon huis-tuin-en-keuken potlood gebruiken (HB) tot je iets gevonden hebt dat bij je past.

De 12 heilige nachten 24 dec t/m 6 jan 2024

 

De 12 Heilige Nachten
Een verstillend en verdiepend proces

Door Saskia de Bruin

Met inspiratie uit diverse bronnen, waaronder het boek De 12 Heilige Nachten van Frans Lutters.

Wat zijn de 12 Heilige Nachten?

De 12 Heilige Nachten vinden elk jaar plaats van 24 december t/m 6 januari. Het is een bijzondere periode, eeuwenlang gezien als een tijd van bezinning, verstilling en verbinding met het mysterie van het leven.

Het is een moment om stil te staan bij het oude jaar en met een open hart vooruit te blikken naar het nieuwe. Wil je deze nachten op een diepere manier beleven? Dan kun je meedoen. Ieder voor zichzelf, en toch verbonden.

 Midden in de winternacht ging de hemel open

Deze nachten hebben iets magisch. Ze vallen in de donkerste periode van het jaar, wanneer de dagen kort zijn en de natuur lijkt te slapen. Maar in deze stilte begint iets nieuws te ontwaken.

De eeuwenoude traditie doet denken aan het lied “midden in de winternacht ging de hemel open”. Het duidt op een symbolische verbinding tussen hemel en aarde, tussen het zichtbare en het onzichtbare. Het is een tijd om je open te stellen voor inspiratie, dromen en inzichten die je richting kunnen geven voor het komende jaar.

Een tijd buiten de tijd

De betekenis van deze nachten is ook verbonden met een oude berekening:

• Zonnejaar: 365,25 dagen (de tijd die de aarde nodig heeft om rond de zon te draaien).
• Maanjaar: 354 dagen (12 maancycli van 29,5 dagen).

De elf dagen en twaalf nachten die overblijven, worden gezien als een “tijd buiten de tijd”, waarin de sluier tussen hemel en aarde dunner is.

In de christelijke traditie eindigen deze nachten op 6 januari, Epifanie, de dag waarop het goddelijke wordt gevierd: het bezoek van de wijzen aan Jezus en zijn doop in de Jordaan. Het is een moment van openbaring en inzicht.

Voorbereiding op de 12 Heilige Nachten

Wil je je optimaal voorbereiden op deze bijzondere periode? Hier is een lijstje met praktische stappen:

1. Kies een thema

Kies iets dat je wilt gebruiken om te bestuderen en verdieping op te roepen.

Hier zijn suggesties voor inspiratie:

• De 12 Heilige Nachten van Frans Lutters: Een praktisch boek dat inzichten biedt vanuit de antroposofie. Op YouTube staat een filmpje met zijn uitleg. Klink hier: Leven met Hart & Ziel: De 12 Heilige Nachten
• De Twaalf Zintuigen van Albert Soesman: Over de poorten van de ziel en de verbinding met de wereld.
• Of werk met 12 sprookjes en reflecteer op de symboliek.
• Of bestudeer de 12 astrologische tekens en verbind je thema met mensen in je leven: denk aan de sterrenbeelden van vrienden en familie en sta stil bij hun eigenschappen.
• Gebruik het boekje “Schrijvend tot jezelf komen” van Saskia de Bruin: Dit boekje biedt gedichten en schrijfopdrachten die geschikt zijn voor reflectie tijdens de Heilige Nachten.  Als boek is het niet meer verkrijgbaar maar je kunt een geprinte versie met schrijfopdrachten bij mij bestellen. Stuur een mail naar saskiaschrijft(@)quicknet.nl met je postadres. Ik stuur je dan de factuur en de geprinte versie op. 

 

2. Zoek een schrift of dagboek

• Kies een schrift dat je prettig vindt om in te schrijven.
• Je kunt het schrift versieren of inrichten om je te inspireren.
• Houd pennen, kleurpotloden of stiften bij de hand om ook visueel te werken.

3. Maak een rustige plek

• Creëer een fijne, rustige plek in huis waar je elke avond kunt reflecteren.
• Zorg eventueel voor zachte verlichting, kaarsen of een andere sfeermaker.

4. Verzamel inspiratie

• Zet de boeken, kaarten, sprookjes , gedichten of andere materialen klaar die je wilt gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan het eerder genoemde Schrijvend tot jezelf komen.

5. Plan tijd voor wandelingen

• Kies momenten waarop je veilig en rustig kunt wandelen, bijvoorbeeld vroeg in de ochtend of ’s avonds in het donker.

6. Bereid een dromendagboek voor

• Zorg dat je schrift bij je bed ligt.
• Leg een pen klaar, zodat je direct je dromen kunt opschrijven.

7. Kies hulpmiddelen voor meditatie of ontspanning

• Denk eventueel aan muziek, ademhalingsoefeningen, of een korte meditatie die je helpt om stil te worden.
• Je kunt eventueel een opname of geleide meditatie kiezen die past bij de Heilige Nachten.

8. Laat verwachtingen los

• Stel jezelf open voor wat er komt, zonder oordeel of druk.
• Leg de lat laag: elke kleine stap of ervaring is waardevol.

Met deze voorbereidingen creëer je de basis om de 12 Heilige Nachten bewust en met aandacht te beleven. Veel plezier en mooie ontdekkingen!

Hoe pak je het vervolgens aan?

Om de 12 Heilige Nachten bewust te beleven, kun je een dagelijks ritme volgen. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn: leg de lat laag, maar wees trouw aan jezelf.

 Dagelijks ritme tijdens de 12 heilige nachten

Avondroutine
Werk elke avond minimaal een kwartier aan het gekozen project of thema. Dit kan door:

1. • Lezen of studeren over het onderwerp dat je inspireert.
   • Schrijven, tekenen of het maken van een collage.
   • Reflecteren op de dag met een korte meditatie.

Wandelingen in het donker
Maak, als je je veilig voelt, nu en dan een wandeling in de vroege ochtend of late avond. Het donker kan je helpen om dieper naar binnen te keren en je open te stellen voor wat er in je leeft.

Dromen opschrijven
Noteer ’s ochtends je dromen, als je je die herinnert.

1. • Blijf na het ontwaken even stil liggen. Beweging kan de droomherinnering verstoren.
   • Schrijf beelden, gevoelens of flarden op, zonder direct te zoeken naar betekenis.

 Dromen en tekens interpreteren

• Noteer dromen zo compleet mogelijk, ook al begrijp je ze niet meteen.
• Geef jezelf tijd om patronen te ontdekken; inzichten kunnen soms pas maanden later komen.

Kun je je dromen niet herinneren?

Schrijf dan ochtendpagina’s. Door de stream of consiousness schrijfmethode kunnen nachtelijke dromen soms ineens terugkeren in je herinnering.

1. • Begin bijvoorbeeld met waar je bent, hoe je je voelt, of wat er door je heen gaat.
   • Schrijf zonder oordeel, associatief en vrij.
   • Houd je pen 10 minuten lang in beweging.

Let op tekens en signalen
In de loop van de dag kunnen kleine momenten betekenisvol blijken:

1. • Een tekst, lied of gedachte die je raakt.
   • Een ontmoeting met een dier of mens.
   • Een onverwachte vondst, zoals een steen of veertje.

Noteer deze ervaringen in je schrift.

Creatieve aanpak

• Maak eventueel elke dag een kleine tekening, collage of art-journal pagina.

 

Help! Ik droom niet (of vergeet ze steeds)

Soms lijkt het alsof je niet droomt of je kunt ze niet onthouden. Dat is normaal. Hier zijn tips om toch dichter bij je dromen te komen:

• Blijf stil liggen na het ontwaken: Beweeg zo min mogelijk om voor je opstaat de herinnering even helemaal terug te roepen. Ook een beeld, een flard of een enkel woord kan een geschenk van de nacht zijn.

Oefeningen om bewuster te dromen:

• Knijp overdag in je arm en zeg: “Het doet pijn, dus ik ben wakker.”
• Klop op een tafel en zeg: “Dit is hard, dus ik ben wakker.”
• Draai rond en zeg: “Ik ben op dezelfde plaats, dus ik ben wakker.”

In dromen voel je geen pijn, zijn oppervlakken niet hard en wisselen scènes onverwacht. Door deze oefeningen kun je in je droom soms gaan beseffen dat je droomt en de herinnering langer vasthouden.

Doorzetten na de feestdagen

Na oudjaar kan het lastiger worden om je project door te zetten. Het gewone leven roept, en de feestdagen lijken voorbij. Maar juist in de laatste dagen van deze periode ligt vaak de grootste diepgang.

Tip voor moeilijke dagen:
Schrijf op: “Wonder, vind mij.” Neem deze woorden mee in je gedachten. Ze helpen je open te blijven voor de subtiele signalen van het leven.

 

Reflectie na 6 januari

Pas na de 12 Heilige Nachten kijk je terug op je werk. Dit helpt om afstand te nemen en nieuwe inzichten te ontdekken.

1. Lees je schrift door
   Gebruik een kleurpotlood om woorden, zinnen of beelden te markeren die je raken.
2. Ontdek thema’s en patronen
   Schrijf losse woorden of zinnen op een apart vel papier. Kijk wat opvalt. Wat licht op?
3. Schrijf een reflectie
   Schrijf hoe je het proces hebt ervaren:

• Was het gemakkelijk om vol te houden?
• Wat viel je op aan je dromen of gedachten?
• Wat heeft je geraakt of geïnspireerd?

Creëer een rondeel of elfje
Gebruik deze vorm om poëtisch samen te vatten wat je hebt ontdekt:

• Rondeel: 8 regels volgens het schema 1, 2, 3, 1, 5, 6, 2, 1.
• Elfje: Een kort gedicht met 11 woorden volgens de structuur 1, 2, 3, 4, 1.

Vertrouw op het proces

Deze nachten nodigen je uit om zonder oordeel naar binnen te keren. Misschien ontdek je direct diepe inzichten, misschien niet. Dat is niet erg. Zoals een oud gezegde zegt: “Alles wat jij zoekt, zoekt jou ook.”

Omhels jezelf voor de moed om dit proces aan te gaan. Laat de magie van deze donkere nachten je iets brengen dat je pas later zult begrijpen. Misschien doe je het volgend jaar weer?

Ik wens je een mooie reis door de 12 Heilige Nachten. Ik ben benieuwd wat er gaat gebeuren in de 12 heilige nachten - en wat zich aan ons zal onthullen, speels, serieus, creatief, spiritueel, aards of mysterieus. Met warmte, Sas

Korte samenvatting

De 12 heilige nachten zijn elk jaar van 24 december t/m 6 januari.

Wil je deze eens op een dieper manier beleven? 

Dan kun je meedoen. Ieder op zichzelf, maar toch verbonden. 

• We kiezen zelf een thema. We zoeken een schrift voor dit project. 
• Elke avond werken we voor het slapen gaan minimaal een kwartiertje aan ons project of thema. 
• We studeren wat, lezen, schrijven, tekenen wat of maken een collage. Of van alles een beetje.
• We wandelen soms in het donker s'avonds of s'morgens, als we dat fijn en veilig vinden.
• S'morgens schrijven we onze dromen op, als die bij ons zijn gebleven. 
• Elke morgen schrijven we ochtend bladzijden, met onze dromen dus, of als we die niet hebben of herinneren, schrijven we gewoon tien minuten vanuit dit moment.

Begin bijvoorbeeld te schrijven waar je bent, welke dag het is, hoe je je nu voelt, hoe je geslapen hebt, wat er aan gedachten door je heen ging tijdens een meditatie, wat je nu invalt. Zoek niet naar belangrijke of wijze dingen. Je kunt dit  niet fout doen. Schrijf maar gewoon gevoelsmatig en associatief en heel vrij. 

Ook in de loop van de dag kun je ineens een belangrijke inval of gedachte of gevoel hebben, noteer die dan ook even in je schrift.

Of misschien vind of hoor je ergens een mooie tekst, noteer die dan ook in je schrift. Misschien heb je een bijzondere ontmoeting met een mens of een dier of vind je een mooie steen. Word maar wat gevoeliger voor de tekens en signalen in de komende dagen. 

Pas na 6 januari ga je alles lezen en bekijken en ontdek je misschien een boodschap van je ziel, het mysterie, het leven. Probeer die boodschap nu niet te zoeken of al te willen vinden. Nu ben je toegewijd aan het donker en aan het thema dat je koos, aan je dagelijkse meditatie, wandeling en/of schrijven. De betekenis vinden komt pas na afloop. 

Leg de lat maar laag. Soms zoek je zo naar iets groots, dat je het kleine over het hoofd ziet. Volg gewoon met toewijding je project van deze 12 heilige nachten...

Maak je geen zorgen als je juist deze nachten, met je mooie intentie om dromenvanger te worden, juist geen enkele droom vindt, of onthoudt. Soms als je er op focust gebeurt er juist even het tegenovergestelde. Ontspan maar. Je droomt toch, ook al herinner je je niets. Dan spreekt je onbewuste, je ziel, het leven wel op ander manieren tot je. Een bijzondere gebeurtenis, een zin uit een lied raakt je ineens diep, er valt je iets toe, let maar op de hele kleine dingen. Een wildvreemde kat uit je buurtje die je ineens kopjes geeft is ook een teken van het leven.

Micro movements en meer van SARK

Een favoriete (art-journal) schrijfster SARK maakt heerlijke boeken. Vol openhartige levenskunst, en kleurige art. Binnenkort komt een nieuwe versie van haar meest bekende boek opnieuw uit. 

Ze is degene die me leerde over micro movements. Hele kleine "daadjes" die je helpen om in een gewenste richting te bewegen. In Japan noemen ze dit de kunst van Kaizen. Het is bekent dat je met mini stapjes uiteindelijk verder en diepgaander verandert dat met te grote stappen en daden in één keer. 

Als je iets wilt, bedenk dan altijd de kleinst mogelijke stappen. Onze ochtend zen & pen is ook zo'n klein daadje elke dag. 

Een oefeningetje van SARK is het vullen van een bloem van verlangen. Je tekent een eenvoudige bloem. Een rond hart en een stuk of 5/6 bloembladen. 

In het hart zet je een verlangen, een wens, of bv een quote die je heel mooi vindt. In de bloemblaadjes zet je vervolgens kleine mini daadjes die je heel gemakkelijk kunt uitvoeren. 

SARK tekent graag met viltstiften van CRAYOLA. Vooral lekkere dikke kinderstiften. Ze gebruikt ook veel ecoline en ze houdt van heel erg veel kleur. Veel van haar levenskunst verpakt ze zo in leuke invul tekeningen en behapbare schrijverijtjes en micromovements. Ik ben ze steeds meer in mijn leven gaan gebruiken. Levenskunst kan heel licht en leuk zijn. Dat heb ik van SARK geleerd. 

Kijk maar eens op haar site: https://planetsark.com/